Psikoloji, insanın gündelik duygusal ve ilişkisel deneyimi ile çok yakından ilişkili bir bilim dalı. Duygu, düşünce ve ilişkileri yoğun şekilde ele alan bu uzmanlık alanı, her insanın doğal olarak hisseden, düşünen ve ilişki kuran bir varlık olması nedeniyle halk arasında da bir aşinalık duygusu uyandırıyor. Bu açıdan fizik ya da kimyadan oldukça farklı bir durumdadır psikoloji ve yaygın şekilde şen şakrak bir mutluluğun arayışı ya da toplum nezdinde itibarlı bir insan olma çabası ile özdeşleştirilir. Yani şiddetli üzüntü/öfke atakları geçirmiyor ya da toplum içinde itibarınızı zedeleyecek davranışlar göstermiyorsanız psikoloji ile de işiniz olmayacak demektir. Bu bakış açısı yetersiz ve çoğu zaman da yanlış bir anlayış yaratıyor.
Herhangi bir kanaati rivayetler yerine kaynağından edinmenin büyük faydası vardır. Bu durum psikoloji için de geçerli. Bu yazıda, özellikle konuya yabancı kişilerin sağlam zeminde bir başlangıç yapabilmesi için yardım edecek bir seçki sunacağım. Sonrasında daha derin okumalar yapmasanız dahi insan ruhsallığına dair isabetli bir bakış açısı kazanmanızı sağlayacak 5 kitap. Finalde ise altıncı kitap olarak adlandırmak istemeyeceğim ancak modern bir tartışmaya dair bakış açısı sunacak bir ek okuma tavsiye edeceğim.
Gelelim kitaplara;
1. Sigmund Freud – Uygarlığın Huzursuzluğu
Metis Kitap
Öncülleri çok olsa da psikoloji bilimini Sigmund Freud’un kurduğunu söylesek çok da haksızlık etmiş olmayız. Keskin dili ve yoluna sadık, dürüst araştırmacılığı sonucunda bazı çevrelerce üzerine çok tepki çekmiş olsa da bu adam tarihe damgasını vurmuştur. Bir sempati toplama yarışında olmamıştır, açıklama aramıştır.
Bu kitapta Freud bireyin ruhsal durumu ve toplumun ilişkisini ele alıyor. Freud, ilkel ruhsallığımız ile uygarlık arasındaki çelişkinin eşyanın tabiatı gereği olduğunu ve bu çelişkiyi idare etmek görevinden kaçınamayacağımızı düşünür. Bu durum insan olmanın doğal sonucudur. İlkel id ve ilkesel süper ego arasındaki çelişkidir bu. Çelişkiyi farkındalık sahibi, olgun bir insan olarak yaşayamazsak ruhen hastalanırız. Kitapta bu rekabete dair Freud’a ait temel görüşleri okuyabilirsiniz.
2. Carl Gustav Jung – Keşfedilmemiş Benlik
Barış İlhan Yayınevi
Psikoloji alanında görüşleri böylesine etkili ve çığır açıcı olmakla birlikte aynı ölçüde tartışmalı olan bir başkasını bulmak zor olabilir. Bütün kariyerini yanlış ata oynayarak mı geçirdi yoksa görünmezi mi keşfetti onun kararını verecek kişi ben değilim. Yeterince zaman geçtiğinde sonuç kendini zaten gösterir. Bu kitap ise diğer eserlerinden biraz farklı. Günümüzde de önemini koruyacak şekilde ortalama bir modern insanın ilgisine sunulmuş bir eser.Bugünün dünyasında politik, sosyolojik hareketlerin bireyin ruhsallığı ile yakından ilişkisini ele alan bu kitap ilk önerimdeki Freud’a ait kitabın bir benzeri gibi de düşünülebilir. Genel ve özel arasındaki bağlantıya yerinde bir vurgu. Oldukça zihin açıcı. İlk bölümdeki “Arkaik İnsan” metni aslında ayrı bir kitap olarak basılsa herhalde daha iyi olurdu. İki ayrı yazı aynı kitapta birlikte basılınca biraz kafa karıştırıcı olmuş. Dilerseniz o bölümü geçip doğrudan “Keşfedilmemiş Benlik” kısmından başlayabilirsiniz.
3. Erich Fromm – Sevme Sanatı
Say Kitap
Sevmek salt bir duygu hali değildir. Sevmek başkaları ile ilişki içinde eylem ile kendisini gösteren bir deneyimdir ve öğrenilmeye muhtaçtır. İşte bu ikonik kitabın iddiası tam da bu. İnsanlar arasındaki ilişkilerin ne şekilde yaşandığının ruh halimiz için son derece belirleyici olduğunu varsayan bir ekole ait ünlü analist ve düşünür Erich Fromm’un bu kitabı aynı zamanda okunması son derece kolay samimi dili ile sevgi konusunu çok yönlü olarak ele alıyor.
4. Irvin Yalom – Aşkın Celladı
Remzi Kitabevi
Diğerlerinden daha yakın döneme ait epey de popüler bir isim olan Irvin Yalom, kendine mal olmuş bir yaklaşım olan “Varoluşçu Psikoterapi” ile tanınır ve aynı isimdeki geniş çaplı açıklayıcı kitabı ile görüşlerini ayrıntılı şekilde ifade etmiştir. O kitabı belki biraz fazla meraklısına özel ve uzun olabilir diye düşünerek Aşkın Celladı kitabına yer verdim. Varoluşçu Psikoterapi bağımsız bir psikoloji ekolü olmamakla birlikte varoluşçu felsefenin psikoloji alanındaki bir yansıması gibi düşünülebilir.
Bu kitapta Yalom, daha önce kendi çalıştığı insanlar ile olan terapi deneyimlerini hikayeleştirerek aslına bakarsanız dizi ya da filme de dönüştürülmesi son derece kolay olacak bir anlatım ile hem öğretiyor hem de bir edebiyat eseri ortaya koyuyor. Genç bir erkeğe aşık olan yaşlı bir kadından, kanser hastalığı geçirirken bir yandan da ilişki kurup içini dökmeyi öğrenen bir erkeğe ve uzun yıllar birlikte kalmış bir çiftin yeniden bağlanma sürecine kadar birçok insani konuyu içeren bu kitap belki de listenin en pop üyesi ancak asla içi boş değil.
5. D. W. Winnicott – Ebeveynler ile Sohbetler
İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
Sıra çocukların ruhsallığına geldiğinde muhtemelen en önemli otorite olan Winnicott bu kitabında küçük çocuk sahibi anneler ile sohbet ediyor. Kitabın, çocukların iç dünyasını anlamak ile ilgili açıkça görünen faydasının yanında şunu da eklemek gerek ki her birimiz daha önce çocuk olmuştuk ve böylece kendi ruh durumumuzun erken kökleri ile ilgili bir anlayış geliştirmek için de çok faydalı bir kitap. Ebeveynlerin soruları üzerine kurulu sohbet yapısı sayesinde okuması ve anlaması da oldukça kolay.
Listeyi tamamladığınızda psikoloji alanının bu dünyaya ne vaat ettiği hakkında epey bir bilgi sahibi olmuş olacaksınız. Peki bir zaman sıçraması yapıp bugünün zihin araştırmaları neler ile uğraşıyor bir bakmak isteyen olursa diye ek okuma önereceğim:
+1 Susan Blackmore – Bilinç Üzerine Konuşmalar
Küre Yayınları
Nöropsikoloji, beyin MR makineleri, bilişim teknolojileri ile dolu 21. YY dünyasında insanın zihnine bakış açısı da buna özgü bir değişim içinde. Kendisi de önemli bir zihin araştırmacısı olan Susan Blackmore bu kitapta çağımızın en önde gelen 21 zihin araştırmaları uzmanı ile tek tek röportaj yapıyor. Blackmore da bu alandan bir uzman olduğundan soruları ve yorumları ile röportajları son derece ustaca idare ediyor ve her bir uzmanın kendi görüşünü en açıklayıcı biçimde anlatabilmesine de imkan vermiş oluyor. Son derece modern ve zihin açıcı bir kitap.
